Routes

Het thema van de Oer-IJ Expeditie 2023 is 'Water: Toen - Nu - Later'. Water en wind hebben het Oer-IJ gebied vorm gegeven. Ze zijn alles bepalend geweest voor het aanzien en de inrichting van het landschap. Tijdens de Oer-IJ Expeditie kunnen wandelaars kiezen uit maar liefst vier verschillende routes: 10, 16, 22 en 31 km. Alle routes bestaan uit een echte ontdekkingswandeltocht. Stuk voor stuk ware belevingstochten. Op iedere route zijn veel restanten te zien van het oude Oer-IJ en de rol van wind en water bij vorming en later gebruik van dit landschap. Tijdens deze wandeltocht maken de wandelaars op een bijzondere manier kennis met het boeiende verleden van dit groene hart in Kennemerland. 

De routes starten en finishen allemaal op het Westerplein, voor museum Huis van Hilde. Deze locatie ligt naast  het station van Castricum, dus is goed bereikbaar met het openbaar vervoer. Vanuit gaan de verschillende routes door de regio Castricum, Akersloot, Uitgeest en Heemskerk. 

10 km - Singels en Dijkenroute

Deze 10 km is dit jaar voor het eerst opgenomen in de expeditie. Na de Dorpsstraat loopt deze mooie gevarieerde route langs en over het water van het Willem de Rijkepark. Na de singels gaat de route verder langs sportcentrum De Bloemen. Vervolgens wordt de buitenkant van de wijk de Molendijk bereikt. De Molendijk was oorspronkelijk een middeleeuwse dijk die aan de oostkant de hoge gronden van Heemstede, Oosterbuurt en Noordend met elkaar verbond De dijk moest het land tegen het opdringende water vanuit het Oer-IJ en het Wijkermeer beschermen. 

Aan het eind van het Buitendijkspad gaat de route over in de Uitgeesterweg en dan via de Heemstederweg over het spoor. Na de spoorwegovergang wordt de plek van het vroegere buurtschap Heemstede bereikt. Dat lag op een oeverwal van het Oer-IJ dat hier ooit tussen Limmen en Heemskerk stroomde. Op de Korendijk sluit de route aan bij de andere drie routes om via het tuindersgebied en de bosrand weer bij het Huis van Hilde aan te komen. 

16 km - Dog- en Katroute

Deze wandelroute gaat over de Oosterbuurt in Castricum, een ‘geest’ op een oude oeverwal van het Oer-IJ, naar de strategische plek van het oude kasteel Cronenburg. Vervolgens dwars door de Castricummerpolder, het laaggelegen mondingsgebied van het Oer-IJ, waarvan de waterlopen herinneren aan voormalige kreken. Bij Uitgeest aangekomen gaat de route langs de molens De Dog en De Kat, die elk een eigen polder bemalen. Daarna is er op het altijd gezellige plein bij het Regthuys tijd voor een pauze. Bij station Uitgeest gaat de route onder het spoor door. Tijdens graafwerkzaamheden voor de aanleg van de tunnels is een eikenhouten boomstamkano ontdekt. Deze kano lag in een dichtgeslibde getijde-kreek die onderdeel uitmaakte van het voormalige Oer-IJ. Het bleek één van de oudste en meest complete kano's die tot dan toe in Nederland was gevonden. De route gaat verder naar het weidegebied dat ligt tussen Uitgeest en Heemskerk. Tussen oude strandwallen stroomde hier ooit het Oer-IJ richting Noordzee. Hier volgt de route de oever van de noordelijke tak van het Oer-IJ om via oude dijkjes uit te komen op de Noordermaatweg. Hier loopt de route tussen natuurgebieden en weilanden door naar de Korendijk. Dan door een tuindersgebied, tot de duinbosrand en onder langs de Papenberg door naar de finish.

22 km - Molens- en Kastelenroute

Deze route volgt eerst het traject van de 16 km route, maar na het doorkruisen van de noordelijke tak van het Oer-IJ aan de zuidwestkant van Uitgeest volgt er in Heemskerk een extra lus naar het strategisch gelegen kasteel Assumburg. Dit is een van de dertig kastelen die in de middeleeuwen in deze regio in een halve boog heel dicht bij elkaar lagen. Kasteel Assumburg is genoemd naar de buurtschap Assum dat tussen Heemskerk en Uitgeest in ligt. Het in de dertiende gebouwde slot werd eeuwenlang door verschillende adellijke families bewoond. Tegenwoordig is het mogelijk om als jonkheer of jonkvrouw in Assumburg te overnachten, want in het kasteel is een hostel van Stayokay gehuisvest. Na een bezoek aan het kasteel met de mooi aangelegde stijltuinen, gaat de route verder langs de zuidelijke tak van het Oer-IJ die eindigt bij het parkbos van Marquette, met een mooi uitzicht op natte weidevogelgebied. Kasteel 'Marquette' is gebouwd op de fundamenten van het dertiende-eeuwse 'Slot te Heemskerck'. Drinkwaterbedrijf PWN, eigenaar sinds 1980, heeft het gerestaureerd en ingericht als conferentieoord en hotel. Het terras op de binnenplaats is opengesteld voor wandelaars. Aan de noordkant van landgoed Marquette ligt tussen Noordermaatweg, een historisch dijkje, en Marquette een drassig weiland met een modderpoel waar veel weidevogels op af komen. Vanaf de Noordermaatweg is de poel goed zichtbaar. Op de Noordermaatweg, sluit de route hierna weer aan op de 16 km route. 

31 km - Langemeer- en Kastelenroute

Vanuit Castricum loopt de route over hogere oeverwallen van het voormalige Oer-IJ en door lage strandvlakten naar de oude oostelijk gelegen kustlijn bij Akersloot. Hier zijn zo’n 5.000 jaar geleden de smalle vlak naast elkaar gelegen strandwallen gevormd. Op deze hogere gronden was al vroeg bewoning mogelijk. De eerste bewoners leefden van landbouw. De akkercomplexen bij de boerderijen worden ‘geesten’ genoemd. De lagere gronden rond de strandwallen waren erg nat en werden gebruikt voor het weiden van vee. Akersloot lag aan het eind van de Schulpvaart. Schelpenvissers uit Castricum lieten over deze vaart hun schelpen vervoeren naar de kalkovens die bij Akersloot aan het Alkmaardermeer stonden. Deze kalkovens staan nu als monument in het Zuiderzeemuseum. Via t Stet komt de route aan de oever van het Alkmaardermeer vroeger Langemeer genoemd. ’t Stet was één van de negen stetten (haventjes /aanlegplaatsen) die Akersloot rijk was. Het grote aantal geeft aan dat het transport vroeger grotendeels over water ging. De oude haven is een druk punt geweest in handel, visserij en nijverheid.
De route gaat verder over de hoge dijk die het boezemwater van het Langemeer moet tegenhouden, om daarna af te dalen naar het mooi laaggelegen veenweidegebied. De strijd tegen het water is langs dit deel van de route goed te zien aan de dijkjes, het Museumgemaal 1879 en de Dorregeestermolen. Langs de oevers van het Langemeer ligt een oeverpark voor recreanten. De route loopt verder naar het rustpunt op het plein bij het Regthuys in Uitgeest. Hier sluit de route aan op de 16 en 22 km route. Deze langste route voert langs alle mooie landschapskenmerken van het gebied. Onderweg valt veel te genieten van bloem- en vogelrijke weilanden, voert langs molens en gemalen gaat over strandwallen en door strandvlaktes en komt uit bij het machtige kasteel Assumburg. Deze route is er vooral een om veel kilometers te maken, maar zeker ook om bewust even de tijd te nemen voor al het moois onderweg.